[CU-MOOC] การงบประมาณภาครัฐ (1)

การงบประมาณภาครัฐ โดย :ศ. ดร.จรัส สุวรรณมาลา

https://mooc.chula.ac.th/course-detail/152

คอร์สดี ๆ จาก CU-MOOC

คอร์สนี้ก็สนุกดีเหมือนกันมี 5 บท สั้น ๆ กระชับ วีดีโอไม่ยาว - สาเหตุที่เลือกเรียนก็เพราะต้องทำงานเกี่ยวกับการของบประมาณส่วนนี้ เลยสงสัยนิดนึงว่า เขาทำกันอย่างไร อีกอย่างงบประมาณรัฐ ก็มาจากภาษีของประชาชนด้วย เลยมาทำความเข้าใจหน่อยว่าเข้าทำ budget อย่างไรกันบ้าง ตอนสมัย ป.ตรี จริง ๆ แล้วมีคณะรัฐศาสตร์ แต่ไม่ได้เลือกเรียนวิชาพวกนี้ เพราะหน่วยกิจเอี๊ยดแล้ว และอีกอย่างต้องเสียเงินด้วย - ตอนนี้มีคอร์สฟรีของ CU สำหรับคนทั่วไป ดูแล้วน่าสนใจก็เลยลงเรียนหน่อยเพื่อตอบข้อสงสัยของตัวเอง และเพื่อให้การทำงานมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้นโดยเฉพาะการเขียน budget เพื่อทำงานวิจัย รวมไปถึงการบริหารงานในห้องปฏิบัติการวิจัย เช่น การซื้อเครื่องมือวิทย์ขั้นสูง 

สรุปจาก NotebookLM 

บทที่ 1

แหล่งข้อมูลอธิบายว่า **แผนงบประมาณเป็นเครื่องมือสำคัญในการบริหารงานของทุกองค์กร** โดยเน้นว่าหากจัดทำและใช้เป็น ก็จะเป็นประโยชน์อย่างมาก แต่หากไม่รอบคอบหรือไม่รู้วิธีใช้ ก็จะเป็นโทษได้เช่นกัน **กระบวนการงบประมาณในภาครัฐมี 3 ขั้นตอนหลัก** ได้แก่ การจัดทำแผนโดยฝ่ายบริหาร การให้ความเห็นชอบโดยรัฐสภาหรือหน่วยงานที่กำกับดูแล และที่สำคัญที่สุดคือการนำงบประมาณไปใช้ **ปัญหาและความขัดแย้งมักเกิดขึ้นในขั้นตอนการนำงบประมาณไปใช้** ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากการวางแผนผิดพลาด การอนุมัติที่ไม่รอบคอบ หรือปัจจัยภายนอกอื่นๆ **การประมาณการรายรับรายจ่ายที่ไม่ถูกต้อง** รวมถึงการที่ผู้บริหารไม่ได้มีส่วนร่วมในการวางแผนอย่างจริงจัง ก็เป็นสาเหตุสำคัญของปัญหา **นอกจากนี้ แผนงานที่เสร็จสิ้นแต่ไม่เกิดผลลัพธ์ตามที่ตั้งใจไว้** ก็เป็นปัญหาที่เกิดจากการวางแผนที่ขาดตรรกะหรือข้อมูลที่ผิดพลาด **การแก้ไขปัญหาเหล่านี้จึงต้องอาศัยการประมาณการที่แม่นยำ** การวางแผนที่รอบคอบ การมีส่วนร่วมของผู้บริหาร และการอนุมัติงบประมาณอย่างรัดกุม

การจัดทำและการบริหารแผนงบประมาณ

เอกสารสรุปนี้รวบรวมประเด็นสำคัญ แนวคิดหลัก และปัญหาที่เกี่ยวข้องกับการจัดทำและการบริหารงบประมาณ รวมถึงแนวทางแก้ไขที่นำเสนอในแหล่งข้อมูล

1. บทบาทและความสำคัญของแผนงบประมาณ

• เครื่องมือบริหารงาน: แผนงบประมาณเป็น "เครื่องมือในการบริหารงานในรอบ 1 ปี" ที่ทุกองค์กรจำเป็นต้องมีและจัดทำขึ้นใหม่เป็นประจำทุกปี
• ดาบสองคม: แผนงบประมาณเปรียบเสมือน "ดาบ 2 คม คือ ถ้าจัดทำแผนดี ใช้เป็น ก็จะเป็นประโยชน์สำหรับองค์กรเป็นอย่างมาก แต่ถ้าจัดทำแผนงบประมาณไม่รอบคอบ หรือใช้ไม่เป็น ก็จะเกิดเป็นโทษและเป็นอุปสรรคในการบริหารงานได้เช่นเดียวกัน"
• วัตถุประสงค์: ผู้เรียนควรตระหนักถึงภาระหน้าที่ในการจัดทำแผนงบประมาณและใช้แผนงบประมาณให้เกิดประโยชน์สูงสุด พร้อมทั้งป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในกระบวนการงบประมาณ

2. กระบวนการงบประมาณในหน่วยงานภาครัฐ

กระบวนการงบประมาณในหน่วยงานภาครัฐ (หน่วยงบประมาณ) ประกอบด้วย 3 ขั้นตอนหลัก:

• การจัดทำแผนงบประมาณ: ดำเนินการโดยฝ่ายบริหาร มีผู้บริหาร หัวหน้าหน่วยปฏิบัติงาน และเจ้าหน้าที่งบประมาณเป็นแกนกลาง
• การให้ความเห็นชอบแผนงบประมาณ: ดำเนินการโดยรัฐสภา สภาท้องถิ่น หรือคณะบุคคลที่ทำหน้าที่กำกับดูแลธรรมาภิบาลขององค์กรนั้น ๆ
• การนำงบประมาณไปใช้ (การบริหารงบประมาณ): เป็นขั้นตอนที่สำคัญที่สุด โดยบุคลากรของหน่วยงานทุกคนจะมีส่วนร่วมโดยตรงในบทบาทที่แตกต่างกัน เช่น ผู้ใช้งบประมาณ ผู้ควบคุมการเบิกจ่ายเงิน ผู้จัดทำบัญชี และผู้บริหารมีหน้าที่อนุมัติการจัดซื้อและการเบิกจ่ายเงิน

3. ปัญหาและความไม่ราบรื่นในกระบวนการงบประมาณ

แหล่งข้อมูลชี้ให้เห็นว่า "การโต้แย้งและความไม่ราบรื่นในกระบวนการงบประมาณในลักษณะนี้ อาจจะเกิดขึ้นได้เสมอ" โดยปัญหาเหล่านี้ส่วนใหญ่จะเกิดขึ้นใน ขั้นตอนการนำแผนงบประมาณไปใช้ แม้ว่าหน่วยงานที่รับผิดชอบการบริหารแผนงบประมาณมักจะถูกกล่าวหาว่าไร้ประสิทธิภาพ แต่สาเหตุของปัญหาส่วนใหญ่อาจเกิดขึ้นในขั้นตอนก่อนหน้า เช่น:

• ความผิดพลาดในการวางแผนงบประมาณ:
• ประมาณการรายได้ผิดพลาด:ประมาณการต่ำไป: ทำให้ต้องกู้เงินมาใช้ แต่ในความเป็นจริงมีเงินเหลือใช้ ก่อให้เกิด "ความสิ้นเปลืองโดยไม่จำเป็น"
• ประมาณการสูงไป: รายได้จริงอาจต่ำกว่าเป้า ทำให้เกิด "ปัญหาการขาดสภาพคล่อง"
• ประมาณการรายจ่ายผิดพลาด:ไม่ได้ประเมินความพร้อม/ความเป็นไปได้: ทำให้ตั้งงบไว้ต่ำเกินไป หรือไม่สามารถดำเนินงานได้จริงเพราะไม่พร้อมหรือต้องปรับแก้รายละเอียด
• ผู้บริหารไม่ได้เข้าร่วม: เจ้าหน้าที่ประจำจัดทำงบประจำเป็นหลัก ละเลยงบยุทธศาสตร์ ทำให้เมื่อผู้บริหารต้องการใช้งบประมาณสำหรับกิจกรรมเชิงกลยุทธ์หรือแก้ปัญหาเร่งด่วนก็ทำไม่ได้
• วางแผนไม่รอบคอบ/ไม่ครอบคลุม: รวมถึงการจัดทำแผนการเงินที่ผิดพลาด หรือการเร่งใช้เงินเร็วเกินไป
• ความไม่รอบคอบในการให้ความเห็นชอบแผนงบประมาณ:
• การปรับแก้แผนงบประมาณในสภาฯ/สภาท้องถิ่น: "การปรับลดหรือตัดงบประมาณแบบไม่รอบคอบจนไม่สามารถทำได้จริง" หรือ "การสอดแทรกแผนหรือโครงการเข้าไปใหม่ ซึ่งอาจจะเป็นแผนหรือโครงการที่ไม่มีความพร้อม หรือประมาณการรายจ่ายแบบเหมา รวม" ทำให้เกิดความล่าช้า ยกเลิกแผน/โครงการ คืนเงิน และเสียโอกาสในการใช้งบประมาณ
• ปัญหา "ทำงานเสร็จ แต่แผนงานไม่สำเร็จ" (โดยเฉพาะแผนยุทธศาสตร์):
• หมายถึง "หน่วยงานทำกิจกรรมหรือทำโครงการเสร็จตามแผนที่กำหนดไว้ เรียกว่ามี output ครบถ้วน และใช้เงินงบประมาณไปจนหมด แต่ไม่ปรากฏว่าได้เกิด outcome ขึ้นตามที่กำหนดไว้ในแผนงาน"
• สาเหตุเกิดจาก "ข้อบกพร่องของการจัดทำแผนงบประมาณ โดยเฉพาะแผนยุทธศาสตร์ที่ปราศจากตรรกะ หรือไม่มีความสมเหตุสมผล" ซึ่งอาจเกิดจากความไม่รู้ ขาดข้อมูล ใช้ข้อมูลผิดพลาด หรือวิเคราะห์ปัญหาผิดพลาด ทำให้ "ผลผลิตกับผลสำเร็จของแผนงานไม่เชื่อมต่อกัน"

4. แนวทางแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับการงบประมาณ

แหล่งข้อมูลเสนอแนวทางในการจัดการกับปัญหาเหล่านี้ เพื่อให้องค์กรสามารถบริหารงบประมาณได้อย่างมีประสิทธิภาพ:

• การประมาณการรายได้ที่ถูกต้อง: ต้องตั้งอยู่บน "ฐานของข้อมูลที่ถูกต้องและเป็นวิทยาศาสตร์" และผู้รับผิดชอบต้อง "ไม่ถูกกดดันและไม่มีผลประโยชน์ขัดกัน" เพื่อป้องกันความผิดพลาดโดยเจตนา
• การจัดทำแผนงบประมาณด้วยความรอบคอบ:มีเป้าหมายชัดเจนและใช้ความรู้เป็นพื้นฐาน: หน่วยนโยบายยุทธศาสตร์ชาติหรือขององค์กรต้องจัดทำแผนงบประมาณให้รอบคอบ
• มีระบบการวิเคราะห์ปัญหา/ประเด็นยุทธศาสตร์ที่เป็นวิทยาศาสตร์
• ผู้บริหารต้องมีส่วนร่วมอย่างจริงจัง: โดยเฉพาะในส่วนที่เกี่ยวข้องกับงบยุทธศาสตร์ขององค์กรและงบยุทธศาสตร์ชาติ
• ประมาณการค่าใช้จ่ายที่ถูกต้อง: รวมถึงการศึกษาความพร้อมและความเป็นไปได้ของแผนงาน/โครงการ และคัดเลือกเฉพาะโครงการที่มีความพร้อมสูงมาจัดทำแผนงบประมาณประจำปี
• การให้ความเห็นชอบงบประมาณที่รัดกุม:รัฐสภา สภาท้องถิ่น หรือหน่วยงานที่ทำหน้าที่ให้ความเห็นชอบงบประมาณ "ต้องพิจารณาให้ความเห็นชอบงบประมาณด้วยความรัดกุมระมัดระวัง"
• "ไม่แทรกแซงอำนาจของฝ่ายบริหารด้วยการเสนอแผนงบประมาณหรือโครงการใหม่ หรือโยกย้ายจัดสรรงบประมาณใหม่"

5. สรุปท้ายบทเรียน

• แผนงบประมาณเป็นเครื่องมือสำคัญในการบริหารงาน
• "แผนงบประมาณเป็นดาบ 2 คม คือ จะเป็นประโยชน์ หรือไม่ มากน้อยแค่ไหน ขึ้นอยู่กับความพิถีพิถันในขั้นตอนการจัดทำแผนงบประมาณ"
• จุดมุ่งหมายของบทเรียนคือการช่วยให้ผู้เรียนเลิกมองปัญหาเหล่านี้ว่าเป็น "ปัญหาโลกแตก" และหันมาจัดการกับปัญหาการงบประมาณในองค์กรให้เข้าที่เข้าทางได้

สรุปนี้หวังว่าจะเป็นประโยชน์ในการทำความเข้าใจประเด็นสำคัญจากแหล่งข้อมูลที่ให้มา.

คำถามเพื่อทดสอบความเข้าใจ (10 ข้อ)

คำชี้แจง: โปรดตอบคำถามแต่ละข้อด้วยประโยค 2-3 ประโยค

1. ทำไมแผนงบประมาณจึงถูกเปรียบว่าเป็น "ดาบสองคม" ในการบริหารงาน?
2. บทบาทหลักของผู้บริหารและเจ้าหน้าที่งบประมาณในขั้นตอนแรกของกระบวนการงบประมาณภาครัฐคืออะไร?
3. ขั้นตอนใดในกระบวนการงบประมาณที่มักเกิดความขัดแย้งและความไม่ราบรื่นมากที่สุด และทำไมจึงเป็นเช่นนั้น?
4. จงยกตัวอย่างปัญหาที่เกิดจากการประมาณการรายได้ผิดพลาดมา 1 ตัวอย่าง พร้อมอธิบายผลที่ตามมา
5. หากผู้บริหารไม่ได้มีส่วนร่วมในการจัดทำแผนงบประมาณตั้งแต่ต้น มีแนวโน้มที่จะเกิดปัญหาอะไรตามมาบ้าง?
6. การปรับแก้แผนงบประมาณโดยรัฐสภาหรือสภาท้องถิ่นที่ไม่รอบคอบอาจส่งผลเสียต่อการนำแผนไปใช้อย่างไร?
7. อธิบายความหมายของประโยคที่ว่า "หน่วยงานทำงานเสร็จแต่แผนงานไม่สำเร็จ" ในบริบทของแผนยุทธศาสตร์
8. สาเหตุหลักที่ทำให้หน่วยงานทำงานเสร็จแต่แผนงานไม่สำเร็จคืออะไร?
9. ในการแก้ไขปัญหาการประมาณการรายได้ ผู้รับผิดชอบควรคำนึงถึงปัจจัยใดบ้างนอกเหนือจากข้อมูลที่ถูกต้อง?
10. หน่วยงานที่ทำหน้าที่ให้ความเห็นชอบงบประมาณควรมีแนวปฏิบัติอย่างไรเพื่อป้องกันปัญหาในขั้นตอนดังกล่าว?

เฉลยคำถามเพื่อทดสอบความเข้าใจ

1. ทำไมแผนงบประมาณจึงถูกเปรียบว่าเป็น "ดาบสองคม" ในการบริหารงาน? แผนงบประมาณถูกเปรียบเป็นดาบสองคมเพราะหากจัดทำดีและใช้งานเป็น จะเป็นประโยชน์อย่างมากต่อองค์กร ช่วยให้การบริหารงานราบรื่นและมีประสิทธิภาพ แต่หากจัดทำไม่รอบคอบหรือใช้งานไม่เป็น ก็จะกลายเป็นโทษ เป็นอุปสรรค และสร้างปัญหาในการบริหารงานได้เช่นกัน
2. บทบาทหลักของผู้บริหารและเจ้าหน้าที่งบประมาณในขั้นตอนแรกของกระบวนการงบประมาณภาครัฐคืออะไร? ในขั้นตอนแรกของการจัดทำแผนงบประมาณ ผู้บริหาร หัวหน้าหน่วยปฏิบัติงานด้านต่างๆ และเจ้าหน้าที่งบประมาณ จะทำหน้าที่เป็นแกนกลางในการร่างและจัดทำแผนงบประมาณ พวกเขาเป็นผู้เริ่มต้นกำหนดทิศทางและรายละเอียดของแผนการใช้จ่าย
3. ขั้นตอนใดในกระบวนการงบประมาณที่มักเกิดความขัดแย้งและความไม่ราบรื่นมากที่สุด และทำไมจึงเป็นเช่นนั้น? ปัญหาความขัดแย้งและความไม่ราบรื่นในกระบวนการงบประมาณส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นในขั้นตอนการนำงบประมาณไปใช้ หรือการบริหารงบประมาณ สาเหตุเนื่องจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการบริหารมักถูกกล่าวหาว่าขาดประสิทธิภาพ ทั้งที่ปัญหาอาจมีต้นตอมาจากขั้นตอนการวางแผนหรือการให้ความเห็นชอบที่ไม่รอบคอบก่อนหน้าแล้ว
4. จงยกตัวอย่างปัญหาที่เกิดจากการประมาณการรายได้ผิดพลาดมา 1 ตัวอย่าง พร้อมอธิบายผลที่ตามมา ตัวอย่างปัญหาคือการประมาณการรายได้ต่ำเกินไป ทำให้ฝ่ายบริหารต้องกู้เงินมาใช้เพื่อให้เพียงพอต่อความต้องการ แต่เมื่อถึงเวลาจริงกลับพบว่ารายได้จริงสูงกว่าที่ประมาณการไว้ ทำให้มีเงินเหลือใช้ทั้งที่ได้กู้เงินมาแล้ว ซึ่งก่อให้เกิดหนี้สิ้นและความสิ้นเปลืองโดยไม่จำเป็น
5. หากผู้บริหารไม่ได้มีส่วนร่วมในการจัดทำแผนงบประมาณตั้งแต่ต้น มีแนวโน้มที่จะเกิดปัญหาอะไรตามมาบ้าง? หากผู้บริหารไม่ได้เข้าร่วมจัดทำแผนงบประมาณตั้งแต่ต้น และปล่อยให้เจ้าหน้าที่ประจำจัดทำเอง เจ้าหน้าที่จะเน้นงบประจำเป็นหลัก และละเลยการจัดทำงบยุทธศาสตร์ ทำให้เมื่อถึงเวลาที่ผู้บริหารต้องการใช้งบประมาณเพื่อกิจกรรมเชิงกลยุทธ์หรือแก้ปัญหาเร่งด่วน ก็จะไม่สามารถทำได้เพราะไม่ได้ตั้งงบประมาณไว้
6. การปรับแก้แผนงบประมาณโดยรัฐสภาหรือสภาท้องถิ่นที่ไม่รอบคอบอาจส่งผลเสียต่อการนำแผนไปใช้อย่างไร? การปรับแก้แผนงบประมาณโดยไม่รอบคอบ เช่น การปรับลดหรือตัดงบประมาณที่ไม่สามารถทำได้จริง หรือการสอดแทรกแผน/โครงการที่ไม่พร้อม อาจส่งผลให้เกิดความล่าช้าในการดำเนินงาน ต้องแก้ไขเปลี่ยนแปลงรายละเอียดก่อนดำเนินการจริง หรืออาจถึงขั้นต้องยกเลิกแผน ทำให้ต้องคืนเงินงบประมาณและเสียโอกาสในการใช้เงิน
7. อธิบายความหมายของประโยคที่ว่า "หน่วยงานทำงานเสร็จแต่แผนงานไม่สำเร็จ" ในบริบทของแผนยุทธศาสตร์ ประโยคนี้หมายถึงหน่วยงานได้ดำเนินกิจกรรมหรือโครงการต่างๆ จนแล้วเสร็จตามแผนที่กำหนดไว้ (มี Output ครบถ้วน) และใช้เงินงบประมาณจนหมด แต่กลับไม่ปรากฏผลลัพธ์ (Outcome) ตามที่ตั้งเป้าหมายไว้ในแผนงานยุทธศาสตร์ จึงถือว่าแม้จะทำงานตามขั้นตอนครบถ้วน แต่แผนงานโดยรวมไม่ประสบความสำเร็จ
8. สาเหตุหลักที่ทำให้หน่วยงานทำงานเสร็จแต่แผนงานไม่สำเร็จคืออะไร? สาเหตุหลักเกิดจากข้อบกพร่องในการจัดทำแผนงบประมาณ โดยเฉพาะแผนยุทธศาสตร์ ที่ปราศจากตรรกะหรือไม่สมเหตุสมผล ซึ่งอาจมาจากความไม่รู้ของผู้ร่างแผน การขาดข้อมูล การใช้ข้อมูลผิดพลาด หรือการวิเคราะห์ปัญหาผิดพลาด ทำให้ผลผลิต (Output) และผลสำเร็จ (Outcome) ของแผนงานไม่เชื่อมโยงกัน
9. ในการแก้ไขปัญหาการประมาณการรายได้ ผู้รับผิดชอบควรคำนึงถึงปัจจัยใดบ้างนอกเหนือจากข้อมูลที่ถูกต้อง? นอกเหนือจากการใช้ข้อมูลที่ถูกต้องและเป็นวิทยาศาสตร์แล้ว ผู้รับผิดชอบในการประมาณการรายได้ควรคำนึงถึงปัจจัยที่ว่าต้องไม่ถูกกดดัน และไม่มีผลประโยชน์ทับซ้อน เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดความผิดพลาดโดยเจตนา
10. หน่วยงานที่ทำหน้าที่ให้ความเห็นชอบงบประมาณควรมีแนวปฏิบัติอย่างไรเพื่อป้องกันปัญหาในขั้นตอนดังกล่าว? หน่วยงานที่ทำหน้าที่ให้ความเห็นชอบงบประมาณ เช่น รัฐสภาหรือสภาท้องถิ่น ควรพิจารณาอนุมัติงบประมาณด้วยความรัดกุมระมัดระวัง ไม่ควรแทรกแซงอำนาจของฝ่ายบริหารด้วยการเสนอแผนงบประมาณหรือโครงการใหม่ หรือการโยกย้ายจัดสรรงบประมาณใหม่โดยพลการ

คำถามปลายเปิดสำหรับอภิปราย/เขียนเรียงความ (5 ข้อ)

1. ในฐานะผู้บริหารองค์กร ท่านจะนำหลักการ "งบประมาณเป็นดาบสองคม" ไปประยุกต์ใช้ในการจัดทำและบริหารงบประมาณประจำปีของท่านอย่างไร เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดและลดความเสี่ยงให้น้อยที่สุด?
2. หากท่านเป็นหัวหน้าหน่วยงานที่ต้องเผชิญกับปัญหา "หน่วยงานทำงานเสร็จแต่แผนงานไม่สำเร็จ" ท่านจะดำเนินการแก้ไขปัญหานี้อย่างไร โดยให้ความสำคัญกับการปรับปรุงกระบวนการจัดทำแผนยุทธศาสตร์เป็นอันดับแรก?
3. พิจารณาบทบาทของ "การสื่อสาร" และ "ความร่วมมือ" ระหว่างฝ่ายบริหาร เจ้าหน้าที่งบประมาณ และหน่วยงานที่ให้ความเห็นชอบงบประมาณ ท่านคิดว่าสิ่งเหล่านี้มีส่วนช่วยลดความขัดแย้งและความไม่ราบรื่นในกระบวนการงบประมาณได้อย่างไรบ้าง?
4. การประมาณการรายรับและรายจ่ายที่คลาดเคลื่อนเป็นปัญหาที่พบบ่อย ท่านคิดว่าการนำเทคโนโลยีหรือข้อมูล Big Data มาช่วยในการวิเคราะห์และคาดการณ์จะสามารถลดความผิดพลาดเหล่านี้ได้อย่างมีนัยสำคัญหรือไม่ อย่างไร?
5. จากข้อมูลในบทเรียน การจัดทำงบประมาณที่ดีควรมีการบูรณาการระหว่างงบประจำและงบยุทธศาสตร์ ท่านจะออกแบบกระบวนการจัดทำงบประมาณให้ผู้บริหารมีส่วนร่วมอย่างจริงจังในงบยุทธศาสตร์ได้อย่างไร โดยที่ยังคงประสิทธิภาพของงบประจำ?

อภิธานศัพท์

• แผนงบประมาณ (Budget Plan): เครื่องมือในการบริหารจัดการเงินทุนและทรัพยากรขององค์กรสำหรับใช้ในรอบ 1 ปี
• ดาบสองคม (Two-edged Sword): คำเปรียบเปรยที่ใช้บ่งบอกว่าสิ่งหนึ่งสามารถให้ทั้งคุณและโทษได้ ขึ้นอยู่กับวิธีการใช้งานหรือสถานการณ์
• กระบวนการงบประมาณ (Budgeting Process): ขั้นตอนทั้งหมดที่เกี่ยวข้องกับการจัดทำ การอนุมัติ และการนำแผนงบประมาณไปใช้
• ฝ่ายบริหาร (Executive Branch/Management): ผู้บริหาร หัวหน้าหน่วยปฏิบัติงาน และเจ้าหน้าที่ที่รับผิดชอบในการจัดทำและบริหารแผนงบประมาณ
• รัฐสภา/สภาท้องถิ่น (Parliament/Local Council): องค์กรที่มีหน้าที่พิจารณาและให้ความเห็นชอบแผนงบประมาณของหน่วยงานภาครัฐ หรือองค์กรที่ทำหน้าที่กำกับดูแลธรรมาภิบาล
• การบริหารงบประมาณ (Budget Management/Execution): ขั้นตอนการนำแผนงบประมาณที่ได้รับอนุมัติไปปฏิบัติใช้จริง รวมถึงการเบิกจ่าย การควบคุม และการทำบัญชี
• ประมาณการรายได้ (Revenue Estimation): การคาดการณ์จำนวนเงินที่จะได้รับเข้ามาในองค์กร
• ประมาณการรายจ่าย (Expenditure Estimation): การคาดการณ์จำนวนเงินที่จะต้องใช้จ่ายออกไป
• งบประจำ (Routine Budget): งบประมาณที่ใช้สำหรับค่าใช้จ่ายประจำวันหรือการดำเนินงานปกติขององค์กร
• งบยุทธศาสตร์ (Strategic Budget): งบประมาณที่จัดสรรไว้สำหรับกิจกรรมหรือโครงการที่สนับสนุนเป้าหมายเชิงกลยุทธ์ระยะยาวขององค์กร
• ขาดสภาพคล่อง (Liquidity Shortage): สถานการณ์ที่องค์กรมีเงินสดไม่เพียงพอต่อการชำระหนี้หรือค่าใช้จ่ายที่ถึงกำหนด
• ความพร้อม (Readiness): ระดับความพร้อมของปัจจัยต่างๆ เช่น บุคลากร อุปกรณ์ หรือข้อมูล ที่จะทำให้สามารถดำเนินงานตามแผนได้
• Output (ผลผลิต): ผลลัพธ์โดยตรงที่เกิดขึ้นจากการดำเนินกิจกรรมหรือโครงการ เช่น จำนวนกิจกรรมที่ทำเสร็จสิ้น หรือจำนวนเงินที่ใช้ไป
• Outcome (ผลลัพธ์/ผลสัมฤทธิ์): ผลที่เกิดขึ้นตามมาจากการดำเนินกิจกรรมหรือโครงการ ซึ่งสะท้อนถึงการบรรลุวัตถุประสงค์หรือผลกระทบที่ต้องการให้เกิดขึ้นจริง เช่น การลดปัญหาน้ำท่วม
• ตรรกะ/ความสมเหตุสมผล (Logic/Rationality): ความสัมพันธ์ที่เป็นเหตุเป็นผลและความน่าเชื่อถือของแผนงานหรือการตัดสินใจ