[CU-MOOC] หลักการพื้นฐานทางกฎหมายทั่วไป - บทที่ 6: การตีความกฎหมายอาญา

 

การตีความกฎหมายอาญาในบทที่ 6 (ตอนที่ 2) กฎหมายอาญามีลักษณะพิเศษที่แตกต่างจากกฎหมายแพ่ง โดยมีหลักเกณฑ์สำคัญ 3 ประการในการตีความ เพื่อคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ดังนี้ครับ:

1. การตีความโดยเคร่งครัด (Strict Interpretation)

กฎหมายอาญาต้องตีความตามตัวอักษรอย่างตรงไปตรงมา ไม่สามารถขยายความตามใจชอบได้, ตัวอย่างที่เห็นชัดที่สุดคือ มาตรา 71 เรื่องความผิดฐานลักทรัพย์:

• โดยปกติ "ลักทรัพย์" เป็นความผิดที่ยอมความไม่ได้ แต่กฎหมายยกเว้นให้ว่า หากเป็นการกระทำระหว่าง "ผู้สืบสันดานกับบุพการี" ให้เป็นความผิดที่ยอมความกันได้ เพื่อรักษาความสงบสุขในครอบครัว,
• บทเรียนสำคัญ: คำว่าบุพการีและผู้สืบสันดานในทางอาญา หมายถึง "ผู้สืบสายโลหิต" เท่านั้น ดังนั้นหาก "ลูกบุญธรรม" ลักทรัพย์ผู้รับบุตรบุญธรรม จะไม่ได้รับสิทธิตามข้อยกเว้นนี้ และยังคงเป็นความผิดอาญาแผ่นดินที่ยอมความไม่ได้ เพราะไม่ใช่สายโลหิตโดยตรงตามที่กฎหมายระบุไว้,

2. ห้ามตีความเพื่อลงโทษหรือเพิ่มโทษให้หนักขึ้น

ศาลหรือนักกฎหมายไม่สามารถตีความถ้อยคำในกฎหมายเพื่อทำให้บุคคลต้องรับผิดในสิ่งที่กฎหมายไม่ได้เขียนไว้ชัดเจน หรือเพื่อเพิ่มโทษให้หนักขึ้น,

• กรณีศึกษาเรื่องการฉ้อโกง (มาตรา 341): กฎหมายระบุว่าต้องเป็นการหลอกลวงเพื่อให้ได้ไปซึ่ง "ทรัพย์สิน"
• หากมีการหลอกให้คนอื่นมา "ออกแรงทำงาน" (เช่น หลอกว่ามีทองฝังอยู่เพื่อให้คนมาช่วยขุดบ่อ) แม้จะเป็นการหลอกลวง แต่ "แรงงาน" ไม่ใช่ "ทรัพย์สิน" จึงไม่สามารถตีความขยายความคำว่าทรัพย์สินให้รวมถึงแรงงานเพื่อลงโทษฐานฉ้อโกงในทางอาญาได้, (อย่างไรก็ตาม ผู้ถูกหลอกสามารถฟ้องร้องทางแพ่งฐานละเมิดเพื่อเรียกค่าเสียหายได้)

3. หากมีข้อสงสัย ต้องตีความในทางที่เป็นคุณแก่จำเลย (In Dubio Pro Reo)

หากถ้อยคำในกฎหมายอาญาสามารถตีความได้หลายนัยยะ หรือมีความคลุมเครือจนเกิดความสงบสัย หลักการคือ ต้องเลือกการตีความที่เป็นผลดี (เป็นคุณ) ต่อจำเลยหรือผู้ต้องหา,,

• ตัวอย่าง: หากมีการกำหนดโทษปรับหรือกักขังที่ตีความได้สองทาง ทางหนึ่งเป็นโทษที่หนักกว่า อีกทางหนึ่งเบากว่า ศาลจะต้องเลือกทางที่เบากว่าหรือเป็นผลดีต่อจำเลยมากที่สุด

สรุปภาพรวม: การตีความกฎหมายทั่วไปตามประมวลกฎหมายแพ่งมาตรา 4 วรรค 1 จะดูทั้ง "ตัวอักษร" และ "เจตนารมณ์" ควบคู่กันไป แต่สำหรับ กฎหมายอาญาซึ่งส่งผลต่อเสรีภาพของบุคคล จะยึดถือหลักการตีความเคร่งครัดเป็นสำคัญ โดยต้องขยันอ่านตำราและคำพิพากษาประกอบเพื่อให้เข้าใจหลักเกณฑ์เหล่านี้ได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น

การตีความกฎหมายอาญาเปรียบเสมือน "การวัดส่วนสูงเพื่อเข้าเครื่องเล่น" ครับ หากกฎหมายบอกว่าต้องสูง 150 เซนติเมตรถึงจะผ่านประตู (โดนลงโทษ) ได้ แม้คนจะสูง 149.9 เซนติเมตร เราก็ไม่สามารถ "เขย่ง" หรือ "ดึงตัว" (ตีความขยายความ) ให้เขาดูสูงขึ้นเพื่อจะพาเขาเข้าประตูไปลงโทษได้ กติกาเขียนไว้อย่างไร ต้องเป็นไปตามนั้นอย่างเคร่งครัดครับ