[CU-MOOC] หลักการพื้นฐานทางกฎหมายทั่วไป - บทที่ 5 ขอบเขตการใช้กฎหมายด้านสถานที่

 ตัวคอร์ส https://youtu.be/VQpPcllFJHk

ขอบเขตการใช้กฎหมายด้านสถานที่ (Scope of Law over Location) ซึ่งมีหลักการสำคัญและข้อยกเว้นที่น่าสนใจดังนี้ครับ:

1. หลักดินแดน (Territorial Principle)

โดยปกติแล้ว กฎหมายของประเทศใดก็จะใช้บังคับได้เฉพาะในดินแดนของประเทศนั้นเท่านั้น สำหรับประเทศไทย กฎหมายไทยจะใช้บังคับในทุกพื้นที่ที่ถือว่าเป็น "ดินแดนไทย" ซึ่งประกอบด้วย 3 ส่วนหลัก:

• พื้นดิน: พื้นที่ทั้งหมดตามแนวเขตแผนที่ของประเทศไทย
• พื้นน้ำ: รวมถึงน่านน้ำที่ห่างจากชายฝั่งออกไป 12 ไมล์ทะเล ซึ่งถือเป็นพื้นที่ที่ไทยมีอำนาจอธิปไตยอย่างสมบูรณ์
• น่านฟ้า: พื้นที่อากาศที่อยู่เหนือพื้นดินและพื้นน้ำของไทย โดยลากเส้นตั้งฉากจากพรมแดนขึ้นไปบนอากาศ

2. กรณีศึกษา: เรือสำราญและการพนัน

แหล่งข้อมูลยกตัวอย่างที่ชัดเจนเรื่องการใช้กฎหมายตามสถานที่ คือ เรือสำราญขนาดใหญ่ ที่มีบ่อนการพนัน:

• เมื่อเรือจอดเทียบท่าในไทย บ่อนการพนันจะต้อง ปิดให้บริการ เพราะยังอยู่ในเขตแดนที่กฎหมายไทยบังคับใช้ (ซึ่งห้ามการพนัน)
• แต่เมื่อเรือ แล่นพ้นเขตน้ำไทย ออกไป บ่อนการพนันสามารถเปิดดำเนินการได้ทันที เพราะกฎหมายไทยไม่สามารถตามไปบังคับใช้นอกเหนือเขตแดนได้อีก

3. ข้อยกเว้น: การใช้กฎหมายไทย "นอก" ดินแดนไทย

แม้จะยึดหลักดินแดนเป็นหลัก แต่มีบางกรณีที่กฎหมายไทยสามารถข้ามเขตแดนไปบังคับใช้กับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในต่างประเทศได้ โดยมี 2 กรณีสำคัญ:

ก. ตามพระราชบัญญัติว่าด้วยการขัดกันแห่งกฎหมาย (พ.ศ. 2481):

• มักเกิดขึ้นในกรณี การทำสัญญาระหว่างประเทศ
• หากคู่สัญญา (ซึ่งฝ่ายหนึ่งเป็นคนไทย) ตกลงกันไว้ในสัญญาว่า หากเกิดข้อพิพาทให้ใช้กฎหมายไทยบังคับ แม้สัญญานั้นจะทำหรือเกิดปัญหาขึ้นในต่างประเทศ กฎหมายไทยก็จะตามไปใช้บังคับตามข้อตกลงนั้น

ข. ตามประมวลกฎหมายอาญา (มาตรา 7 ถึง มาตรา 9): เป็นการใช้กฎหมายไทยกับความผิดที่เกิดขึ้นนอกราชอาณาจักร โดยเฉพาะความผิดที่ถือว่าเป็น "ความผิดสากล" (Universal Crimes) ที่ทุกประเทศต้องร่วมมือกันปราบปราม:

• ความผิดฐานโจรสลัด: หากกลุ่มโจรสลัดปล้นเรือในแถบโซมาเลีย (นอกเขตไทย) แต่ภายหลังแล่นเรือเข้ามาเติมน้ำมันในไทย ตำรวจและศาลไทยสามารถจับกุมและดำเนินคดีได้ทันทีตามกฎหมายไทย
• ความผิดฐานก่อการร้าย: เป็นกฎหมายที่เพิ่มเข้ามาใหม่ (มาตรา 7 อนุ 1/1) เพื่อรองรับสถานการณ์โลก เช่น เหตุการณ์ 9/11 หากบุคคลใดกระทำผิดฐานก่อการร้ายในต่างประเทศ แล้วเดินทางเข้ามาในประเทศไทย เจ้าหน้าที่ไทยสามารถดำเนินคดีได้ทันทีโดยไม่ต้องรอให้เขาก่อเหตุในไทยก่อน

สรุป: กฎหมายเปรียบเสมือน "รั้วของบ้าน" ที่คุ้มครองและบังคับใช้เฉพาะภายในรั้วเขตแดนของตนเองเท่านั้น แต่ในกรณีของอาชญากรรมร้ายแรงที่เป็นภัยต่อโลก หรือข้อตกลงพิเศษทางธุรกิจ กฎหมายก็อาจเปรียบได้กับ "สายตาที่มองทะลุรั้ว" ออกไป เพื่อดูแลความสงบสุขและสิทธิประโยชน์แม้เหตุการณ์นั้นจะเกิดขึ้นนอกบ้านก็ตามครับ